Koszty produkcji energii spadają, ale cena dla klienta końcowego rośnie. Dlaczego? Jak to się kształtuje w zależności od źródła energii?
Koszt jednostkowy energii uzależniony jest od wielu czynników
W przypadku energii wytwarzanej z węgla i gazu koszt jednostkowy energii uzależniony jest coraz bardziej od obciążeń (regulacje, sankcje, podatki i opłaty ekologiczne) i kosztu transportu surowca (węgla lub gazu) do elektrowni, w której produkcja energii zależna jest coraz bardziej od obciążeń, a coraz mniej miej od dostępności i ceny źródła energii (węgla czy gazu).
Inaczej w ma się to w przypadku energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych takich jak wiatr, woda i fotowoltai, gdzie koszt jednostkowy energii uzależniony jest coraz mniej od subsydiów (refundacji części lub całości kosztów) i braku kosztu i obciążeń w transporcie źródła energii (wiatru, wody lub słońca) do elektrowni.
Różny sposób kalkulacji kosztu jednostkowego energii
Podawane w raportach koszty energii są obliczane inaczej w UE, inaczej w USA i inaczej w Azji – inne składniki kosztu są wliczane do kosztu jednostkowego. Podane koszty jednostkowe np. nie uwzględniają kosztu magazynowania energii i kosztu rezerwowych źródeł energii np. dla Wiatru i fotowoltaiki, ale jednocześnie uwzględniają opłaty środowiskowe, w tym przede wszystkim za emisję CO2, które są kosztami w części niezależnymi od wytwórcy energii w przypadku energii wytwarzanej z węgla i gazu
Zmienny popyt i podaż na energię z różnych źródeł
Podawane w raportach koszty wynikają ze zmiany zapotrzebowania na energie z różnych źródeł, to wynika z obciążeń producentów i subwencji odbiorców energii, ale także z tego, że w niektórych lokalizacjach i branżach nie ma technicznych, prawnych czy finansowych możliwości kupowania energii z innego źródła niż preferowane przez Państwo czy dostępne. Monopolizacja rynku wytwarzania i dystrybucji energii wpływa więc niekorzystnie na cenę dla odbiorcy końcowego. Monopolizacja ta jest efektem koncentracji kapitału finansującego i produkcji surowców oraz źródeł wytwórczych w jednych rękach.
Prosumpcja rynku
Zmuszanie konsumentów (prosumentów) do wytwarzania, dystrybucji i konsumpcji własnej produkcji energii zmienia rynek energii. Paradoksalnie znaczny wzrost ilości instalacji konsumenckich zarówno wiatrowych jak i fotowoltaicznych powoduje wzrost zapotrzebowania na kapitał przez rozdrobnionych mikro producentów, przez co koszt pozyskania kapitału (finansowania) jest wyższy na jednostkę energii, a to przekłada się na wyższy koszt jednostkowy wytworzonej energii z tych źródeł niż w przypadku gdyby inwestycje te realizowały duże przedsiębiorstwa energetyczne. Niekorzystne sposoby niwelowania prosumpcji (np. w Polsce netmettering – bilansowanie wytworzenia i zakupu, czy netbilling– rozliczenie sprzedaży wytworzonej i oddanej do sieci energii z kosztem jej zakupu) powodują konieczność profesjonalizacji rynku detalicznego. Prosumenci muszą stać się profesjonalnymi wytwórcami energii w celu optymalizacji inwestycji, jak i utrzymania własnych źródeł i magazynów energii.
W skutek tych zmian pojawia się coraz większa liczba instalacji offgrid, bez możliwości dystrybucji nadwyżek energii i elastycznego korzystania z różnych źródeł wytworzenia energii co z jednej strony zwiększa nieelastyczność produkcji i dystrybucji energii oraz niekorzystny bilans inwestycji, ale z drugiej strony zwiększa bezpieczeństwo energetyczne gospodarstw i podmiotów posiadających takie instalacje.
Average levelized cost of electricity benchmarks worldwide in H1 2020 and H1 2023, by technology (in U.S. dollars per megawatt-hour)*
Powyższe wykresy nie potrzebują wiele słów omówienia, wymownie pokazuja, gdzie jest problem z cenami energii.
Bartosz Radziszewski