Większość długoterminowych projekcji PKB w krajach rozwiniętych przewiduje znaczny spadek dynamiki PKB w kolejnych dekadach. Główną przyczyną tego procesu są zmiany demograficzne, a zwłaszcza zmniejszająca się liczba ludności w wieku produkcyjnym. Naszym zdaniem te projekcje nie uwzględniają poprawy jakości kapitału ludzkiego, która może w pewnym stopniu złagodzić skutki negatywnego szoku demograficznego. Analizę zaczynamy od prostej obserwacji – umiejętności młodszych kohort wiekowych są wyższe niż starszych.
Następnie zakładamy, że obecny poziom umiejętności będą posiadały także pokolenia, które w przyszłości wejdą na rynek pracy, a więc wzrośnie średni poziom umiejętności wśród ludności w wieku produkcyjnym. Próbując skwantyfikować ten efekt, wykorzystujemy wyniki standaryzowanych testów PIAAC (Międzynarodowe Badanie Umiejętności Dorosłych) do stworzenia zagregowanej miary kapitału ludzkiego (średniego poziomu umiejętności siły roboczej) dla 18 krajów UE i prognozujemy ją do 2040 r. Pokazujemy, że średnio co najmniej jedną szóstą negatywnego wpływu zmniejszania się liczby ludności w wieku produkcyjnym na wzrost PKB, zrównoważy wzrost jakości kapitału ludzkiego. W mniej konserwatywnym scenariuszu ten pozytywny efekt kompensacyjny może wzrosnąć nawet do trzech czwartych. – piszą autorzy Working Paper MF Ministerstwa Finansów.
Oznacza to, że inwestycje w kapitał ludzki mogą przynajmniej w pewnym stopniu złagodzić negatywne skutki starzenia się społeczeństwa rozwój ekonomiczny. To ważna uwaga dla polityki publicznej, która skupiała się na przeciwdziałaniu nieuniknionemu spadkowi liczby ludności w wieku produkcyjnym. Prawdopodobnie skuteczniejszym rozwiązaniem problemu starzenia się jest inwestowanie w umiejętności ludzi, którzy w przyszłości będą stanowić siłę roboczą — tak aby chociaż ta siła robocza kurczy się, jego łączny potencjał gospodarczy będzie nie mniejszy niż obecnie. Jeden z pierwszym krokiem do zmiany nacisku w polityce publicznej powinno być uwzględnienie inwestycji w kapitał ludzki w formalnej definicji inwestycji.