Wskutek starzejącego się społeczeństwa w Polsce będzie pogłębiał się niedobór pracowników w wieku produkcyjnym, w tym z wysokimi kwalifikacjami. Według prognoz Europejskiego Urzędu Statystycznego do 2050 r. liczba ludności 27 krajów Unii Europejskiej zwiększy się o 3,6 proc., natomiast w Polsce zmniejszy się o blisko 10 proc., do ok. 34,7 mln. W 2050 r. na każde 100 osób w wieku 15-64 lata w Polsce będą przypadać 53 osoby powyżej 65 roku życia, a w całej UE – 50 osób. Starzejące się społeczeństwo będzie też wymagać zwiększonej liczby pracowników służby zdrowia i opieki społecznej (lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci, pracownicy opieki społecznej specjalizujący się w problematyce senioralnej), aby zaspokoić potrzebę wykwalifikowanej opieki nad rosnącą grupą seniorów.
Polski Instytut Ekonomiczny przygotował wartościowy raport “Wykwalifikowani cudzoziemcy w Polsce – scenariusze zatrudniania w perspektywie 2035 r.” Oto kluczowe wnioski
● W 2022 r. dokumenty legalizujące zatrudnienie cudzoziemców w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji (Niebieska Karta UE) stanowiły 1,3 proc. wydanych zezwoleń na pracę cudzoziemców w Polsce. Korzystanie z Niebieskiej Karty UE jest możliwe w Polsce od 2012 r., ale nie jest powszechne. W 2022 r. skorzystało 4931 cudzoziemców, pochodzących z 79 krajów. To 6 proc. tego typu decyzji wydanych w całej Unii Europejskiej.
● Analiza danych dotyczących wydawanych dokumentów legalizujących zatrudnienie cudzoziemców w Polsce wskazuje, że więcej niż co drugie zezwolenie na pracę dotyczyło zawodów deficytowych. Tylko 1 proc. tego typu dokumentów legalizujących pracę wydanych cudzoziemcom dotyczyło zawodów deficytowych, w których są potrzebne wysokie kwalifikacje.
● Zgodnie ze specyfiką analizy STEEPVL, autorzy raportu wskazali łącznie 24 czynniki wpływające na zatrudnianie wysoko wykwalifikowanych cudzoziemców, a 60 ekspertów, reprezentujących różne obszary działalności (nauka, biznes, administracja, organizacje pozarządowe), oceniło siłę wpływu poszczególnych czynników na zatrudnianie w przyszłości w Polsce cudzoziemców o wysokich kwalifikacjach oraz przewidywalność kształtowania się czynników w perspektywie 2035 r. Do czynników, które mają silne znaczenie i jednocześnie charakteryzują się niską przewidywalnością należą: ryzyko wystąpienia wojny w Polsce, sprawność procesu administracyjnego w uznawaniu kwalifikacji cudzoziemców, klarowność przepisów związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, dostępność programów zachęcających wykwalifikowanych cudzoziemców do osiedlania się i zatrudnienia w Polsce oraz kompleksowość polskiej polityki migracyjnej.
● Jako osie scenariuszy zatrudnienia wykwalifikowanych cudzoziemców na polskim rynku pracy w perspektywie 2035 r. wybraliśmy dwa czynniki: poczucie bezpiecznego życia w Polsce oraz sprawność procesu administracyjnego w uznawaniu kwalifikacji cudzoziemców. Są one siłami napędowymi zatrudniania wykwalifikowanych cudzoziemców na polskim rynku pracy w perspektywie 2035 r. i podstawą wyłonienia czterech 6 6 Kluczowe wnioskiscenariuszy („Wykorzystana szansa”, „Nikła szansa”, „Bez szans”, „Utracona szansa”).
● Scenariusz najbardziej pożądany („Wykorzystana szansa”) zakłada wysokie poczucie bezpiecznego życia w Polsce oraz wysoką sprawność procesu administracyjnego w uznawaniu kwalifikacji cudzoziemców. Ułatwienia w procedurach wizowych i wydawaniu zezwoleń na pracę cudzoziemców z wysokimi kwalifikacjami oraz przekonanie o bezpieczeństwie życia w Polsce sprawiają, że nasz kraj może być postrzegany jako przyjazny dla cudzoziemców z wysokimi kwalifikacjami. Stabilne warunki życia i sprawne działania administracyjne w uznawaniu kwalifikacji cudzoziemców przyczyniają się do napływu do Polski cudzoziemców z wiedzą specjalistyczną. Jednym z warunków realizacji w przyszłości tego scenariusza jest utworzenie kompleksowej i odpowiedzialnej polskiej strategii migracyjnej.
● Scenariuszem mniej pożądanym, ale mającym duże prawdopodobieństwo realizacji, w szczególności w przypadku, gdy nie zostanie utworzona kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna w Polsce, jest „Utracona szansa”. Zakłada on wysokie poczucie bezpiecznego życia w Polsce, ale niską sprawność procesu administracyjnego w uznawaniu kwalifikacji cudzoziemców. W tym scenariuszu korzystna sytuacja społeczno-polityczna w kraju sprzyja koncentracji prac rządu na problemach gospodarczych, ale zapóźnienia w tworzeniu klarownych przepisów związanych z przyciąganiem do Polski cudzoziemców, szczególnie w sektorach, w których brakuje pracowników o wysokich kwalifikacjach (służba zdrowia, informacja i komunikacja, usługi profesjonalne) sprawiają, że wysiłki te nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Obcokrajowcy z wysokimi kwalifikacjami mogą wybierać inne kraje UE, które mają przyjazne procedury uznawania kwalifikacji cudzoziemców i zapewniają lepsze warunki życia (wyższe wynagrodzenia, dostęp do mieszkania i opieki zdrowotnej). Ograniczony dostęp do wykwalifikowanych pracowników może sprawić, że firmy i polska gospodarka stracą szanse na zwiększenie dynamiki wzrostu gospodarczego.
Tutaj jest pełny RAPORT